Zal de geopolitieke escalatie leiden tot negatieve aanbodschokken en de inflatie aanwakkeren?

De situatie in het Midden-Oosten en de impact daarvan op de prijs van het zwarte goud zorgen ontegensprekelijk voor ongerustheid. De olieprijs heeft immers net de grootste wekelijkse stijging in bijna twee jaar opgetekend omdat Israël zou kunnen besluiten om Iraanse olie-installaties aan te vallen als vergelding voor een raketaanval op zijn grondgebied. Door de escalatie van de vijandelijkheden is het immers niet ondenkbaar dat de olietoevoer verstoord of zelfs afgesneden wordt en dit in een regio die een derde van alle ruwe olie ter wereld produceert.

Als dat het geval zou zijn, dan wordt de hele wereld getroffen, zij het niet op dezelfde manier. Regio’s die olie  importeren zoals Europa en China zouden meer getroffen worden dan de Verenigde Staten, die vrijwel zelfvoorzienend zijn inzake energie. Het aandeel van olie in de economische welvaart van de ontwikkelde landen is met de tijd wel sterk gedaald, waardoor ze veel minder kwetsbaar geworden zijn dan pakweg 50 jaar geleden.

Een overwinning van Donald Trump bij de presidentsverkiezingen kan een aantal geopolitieke gevolgen hebben voor Europa en de rest van de wereld. Ten eerste zou dat ertoe kunnen leiden dat de VS terugkeert naar een isolationistisch buitenlands beleid, waarbij de betrokkenheid bij internationale allianties zoals de NAVO wordt teruggeschroefd. Daardoor kan de collectieve veiligheid in Europa zwakker worden, vooral in de context van de dreigingen uit Rusland. Bovendien kan zo'n overwinning de handelsspanningen tussen de Verenigde Staten en hun belangrijkste partners opvoeren. Tot slot kan de herverkiezing van Trump populistische en nationalistische bewegingen in de hand werken, waardoor het Europese politieke landschap nog meer uit evenwicht zou kunnen raken.

Economisch gezien hangen de budgettaire gevolgen van een overwinning van een van de twee presidentskandidaten sterk af van de mate waarin ze hun respectievelijke economische programma’s daadwerkelijk kunnen uitvoeren. Bij Donald Trump zijn dat enorme belastingverlagingen over de hele lijn en nieuwe investeringen in defensie die gedeeltelijk zouden worden gecompenseerd door nieuwe inkomsten uit douanerechten. Voor Kamala Harris ligt de nadruk op sociale uitgaven, het reguleren van de prijzen van bepaalde goederen en het verhogen van de belastingen voor bedrijven en de rijken.

Een republikeinse overwinning in het Witte Huis en het Congres zou de begrotingsdrift die al gaande is nog aanzienlijk verergeren. Het democratische kamp zou op zijn beurt ook niet erg fiscaal verantwoord te werk gaan. Daardoor zouden het monetaire beleid en de financiële markten enige turbulentie kunnen ondervinden. De mogelijkheid bestaat wel dat het Congres verdeeld is of vijandig staat tegenover de toekomstige president, wat de implementatie van het economische programma van beide partijen kan belemmeren. Na het republikeinse succes in 2016 is gebleken dat de wereld heeft geleerd om te gaan met het karakter van de bewoner van het Witte Huis. Noch de economie, noch de aandelenmarkt zijn toen ingestort. We kunnen er dus van uitgaan dat november geen volledige sprong in het onbekende wordt.

Uit verschillende onderzoeken naar geopolitieke gebeurtenissen in het verleden is gebleken dat bij hoogoplopende spanningen en onzekerheden de aandelenmarkten de neiging hebben om gematigde tot scherpe correcties te ondergaan, afhankelijk van de intensiteit van de schok en de potentiële economische gevolgen. De auteurs van de onderzoeken merken ook op dat die dalingen van korte duur zijn en na een paar maanden weer verdwijnen.

Andere studies die de Europese Centrale Bank heeft gevoerd na het uitbreken van het conflict in Oekraïne wijzen op een meer uitgesproken negatieve impact op de aandelenmarkten die geografisch dichter bij de plaats van de vijandelijkheden liggen dan de aandelenmarkten die verder weg liggen. In dat geval vervaagt het effect na verloop van tijd omdat andere economische en financiële overwegingen de overhand nemen.

Over het algemeen lijkt een analyse van het beursgedrag van wereldwijde aandelen na 15 geopolitieke gebeurtenissen in de afgelopen 40 jaar de conclusies van de verschillende genoemde studies te bevestigen (zie onderstaande tabel). Dat is geruststellend en vrij logisch als er geen blijvende negatieve impact is vastgesteld.

De voorbije maanden werd de volatiliteit aangewakkerd door de buitensporige vrees voor een recessie in de Verenigde Staten, gevolgd door een opleving die werd veroorzaakt door monetaire versoepeling door verschillende centrale banken om de economie te ondersteunen, en tot slot door Chinese steunmaatregelen. Deze recente gebeurtenissen hebben de positieve beoordeling door beleggers van het macro-economische traject versterkt. Het proces van geleidelijke desinflatie zal zich waarschijnlijk voortzetten. De zachte landing van de wereldeconomie staat dan ook niet echt ter discussie, ondanks enkele zwakke punten en de bovenvermelde risico’s.

Beleggers in aandelen hoeven dan ook niet te panikeren, want op lange termijn zijn het de fundamenten die de aandelenmarkten beïnvloeden. Het is in hun belang om breed gediversifieerd te blijven qua beleggingsstijl, sector en geografische spreiding.