Veiligheid en welzijn op het werk

Hoe zit het met de veiligheidscultuur in uw bedrijf?

​Door te investeren in veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk beschermt u uw menselijk kapitaal. Onderzoek toont ook aan dat het uw bedrijf beter doet presteren. Lees hier hoe u in uw bedrijf een solide veiligheidscultuur kunt installeren.​

De fundering

De fundering voor veiligheid op het werk wordt gevormd door een reeks wetten en regelgeving. Ze verplichten iedere werkgever om zijn activiteiten, risico's en organisatie te analyseren en maatregelen te nemen die iedereen maximale veiligheid garanderen.

De eerste steen voor deze fundering werd al kort na de oorlog gelegd met het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB). Het was als een receptenboek: wie de juiste ingrediënten gebruikte en de instructies nauwgezet volgde, bereidde vanzelf het gewenste gerecht. Om de hefwerktuigen in een bedrijf te beheren bijvoorbeeld, hoefde je alleen maar de artikels daarover letterlijk toe te passen en je onderneming was wettelijk in orde. Maar gaandeweg raakte het ARAB-receptenboek verouderd. De ingrediënten volstonden niet meer voor de uiteenlopende bedrijven en hun werktuigen.

Toen kwam de Europese Unie met een nieuwe kijk op veiligheidsbeheer. Er was geen sprake meer van letterlijk te volgen recepten. Elke onderneming moet vandaag haar eigen ingrediënten – werkmaterieel – analyseren en, in functie van haar koks, recepten samenstellen waarmee huisgerechten kunnen worden klaargemaakt die beantwoorden aan de basisvereisten inzake veiligheid.

De Unie maakt wetteksten in de vorm van reglementen of richtlijnen, die de lidstaten moeten omzetten naar hun eigen wettelijk kader. In België zijn deze regels vervat in de Codex over het welzijn op het werk. Het is dé referentie en verplichte materie voor elk bedrijf vanaf één loontrekkende. Sinds de herziening in 2017 is de codex één overzichtelijk boek geworden met een hoofdstuk per thema. Ook enkele artikelen van het ARAB zijn nog steeds van kracht, maar zullen op termijn verdwijnen. Daarnaast bestaan er ook specifieke teksten, zoals het Algemeen Reglement op de Elektrische installaties (AREI).

Alle wettelijke informatie vindt u op de website van Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg.

De vier muren

Op de funderingen van de regelgeving moet elk bedrijf vier stevige muren bouwen.

1. Organisatie

Een orkest speelt niet zonder partituur of dirigent. Qua veiligheid is het net zo: bedrijfscultuur start op het niveau van de directie die de bakens uitzet, ambities toont en een beleid ontwikkelt. Een goed veiligheidsbeleid kan niet zonder een duidelijke organisatie:

• duidelijk omschreven functies en verantwoordelijkheden;
  
• heldere instructies voor de medewerkers, ook over veiligheid;
• aangepast materiaal, waaronder geschikte persoonlijke veiligheidsuitrusting;
• opleiding van het personeel;
• etc.

2. Risico's

Wat is het verschil tussen een staalbedrijf, een kinderopvang en een boekhoudkantoor? Hun activiteiten zijn heel verschillend, net als hun risico's. Ook het veiligheidsbeleid zal verschillend zijn.

De eerste stap in het uittekenen van een efficiënt preventiebeleid is dan ook een risicoanalyse, uitgevoerd door de leidinggevende samen met de preventiedienst en de werknemers. Zo'n risicoanalyse heeft tal van voordelen:

• risico's worden door de rechtstreeks betrokken personeelsleden gedetecteerd en geëvalueerd;
  
• op basis van de ernst van de risico's wordt bepaald welke preventiemaatregelen voorrang krijgen;
• passende maatregelen worden voorgesteld;
• het jaarlijks actieplan en het vijfjaarlijks globaal preventieplan kunnen zich baseren op de analyse en zo beter de noden en prioriteiten van de werkvloer weerspiegelen;
• dankzij de participatieve analyse wordt het personeel gesensibiliseerd.

3. Communicatie

Hoe meer aandacht veiligheid krijgt, hoe beter de thematiek ingeburgerd geraakt. Voortrekkers vertellen ons dat veiligheid bij hen vandaag geen prioriteit meer is. Vreemd? Toch niet… veiligheid zit al zodanig in hun activiteiten ingebakken dat het voor iedereen een tweede natuur, een reflex geworden is.

Hoe geraakt een bedrijf op dat punt? Met communicatie, discipline en vastberadenheid. Eén communicatiecampagne of jaarlijkse 'dag van de veiligheid' maken het verschil niet. Wel herhaalde communicatie die geïntegreerd is in het bedrijfsleven van alledag: een vaste rubriek in het bedrijfskrantje, een specifieke herinnering bij elke opleiding, een veiligheidspuntje bij het begin van elke vergadering, een goed onthaal en begeleiding voor nieuwe werknemers, regelmatige postercampagnes, enzovoort.

Ook directie en leidinggevenden spelen een cruciale rol. Ze moeten voortdurend alert blijven voor de minste afwijking, een (fictieve) veiligheidsbril dragen om tijdens bezoeken op de werkvloer altijd met een frisse blik naar veiligheidsissues te kunnen kijken. Zichzelf de vraag stellen: “wat kan er fout lopen?" Door risico's op te sporen, te verhelpen en erover te praten, zal de veiligheidscultuur vorm krijgen.

4. Analyse van gevaarlijke situaties en ongevallen

Het hoofddoel van een veiligheidscultuur is om de gezondheid en veiligheid van werknemers te vrijwaren. Elk ongeval of incident is een signaal dat dit doel nog niet is bereikt: een technische storing, een organisatorisch probleem of een menselijke fout. Door deze ongevallen en incidenten te analyseren, leert een bedrijf uit zijn fouten, kan het de oorzaken aanpakken, bijsturen en bestaande processen aanpassen om een soortgelijk incident in de toekomst te vermijden.

Wilt u weten hoever uw organisatie staat met haar veiligheidscultuur? Bent u in orde met de basisvereisten uit de Codex over het welzijn op het werk? Waar zitten uw verbetermogelijkheden? Neem contact op met uw makelaar. Dankzij onze “Preventie Quick Scan" helpt hij u met een snelle analyse van uw bedrijf.